Eισαγωγή
Η σχέση ψυχανάλυσης και κινηματογράφου είναι βέβαια πολύ παλιά, με την ψυχαναλυτική σκέψη να έχει επηρεάσει βαθιά τον τρόπο με τον οποίο οι θεωρητικοί του κινηματογράφου αναλύουν τα νοήματα, την γλώσσα του κινηματογράφου καθώς και την σχέση του θεατή με τα δρώμενα στην οθόνη. Η σκηνή μέσα στο σκοτάδι λειτουργεί σαν περιέκτης όπου προβάλλονται οι πιο ιδιωτικές και συχνά ασυνείδητες επιθυμίες, φόβοι και προσδοκίες του κοινού. Όπως με όλες τις μορφές τέχνης ,όταν μελετάμε τις ταινίες μελετάμε τους εαυτούς μας.
Το θέμα με το οποίο θα ασχοληθούμε, το Ανοίκειο, αποτελεί τον πιο βαθύ και σκοτεινό πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης. Πρόκειται για μια πολυσήμαντη έννοια που έχει απασχολήσει την φιλοσοφία, την πολιτική, την λογοτεχνία και το σινεμά, ενώ βρίσκεται στο προσκήνιο της σύγχρονης ψυχαναλυτικής σκέψης.
Το Ανοίκειο φοβίζει, προκαλεί άγχος, τρόμο και αβεβαιότητα, προκύπτει από μια εμπειρία παράδοξου, αποξένωσης. Η ιδιαιτερότητα του Ανοίκειου όμως συνίσταται σε μια περίεργη ανάμειξη του με μια οικεία αίσθηση ,σαν κάτι που έπρεπε να μείνει μυστικό και κρυμμένο να έχει έρθει στο φως. Το Ανοίκειο μπορεί να είναι μακάβριο, τρομερό όπως ο θάνατος, τα πτώματα, οι ζωντανοί νεκροί, αλλά μπορεί να κρύβεται πίσω από κάτι παράδοξα όμορφο, ή να μας θυμίζει μυστηριωδώς κάτι όπως το déjà vu. Ανοίκεια είναι η τρέλλα ακριβώς γιατί βλέπουμε σ’ αυτήν το έργο δυνάμεων που δεν έχουμε υποψιαστεί ότι υπάρχουν μέσα μας αλλά ταυτόχρονα έχουμε μια ασαφή επίγνωση της παρουσίας τους σε μια απόμακρη γωνιά της ψυχής μας. Το Ανοίκειο προτιμά το σκοτάδι τη σιωπή, την μοναξιά εδράζεται στην περιοχή όπου μπερδεύονται τα όρια εγώ-άλλος, πραγματικότητα-φαντασία, λογική-τρέλα, καλό-κακό, είναι η χώρα όπου η αίσθηση της τάξης των πραγμάτων αγγίζει το χάος, όπου ερχόμαστε αντιμέτωποι με τα σύνορα της ασφαλούς γνώσης και μετεωριζόμαστε στο χείλος της αβύσσου.
Ο Freud στο κείμενο του 1919 «The Unheimlich» που αποτελεί κείμενο αναφοράς για όλες τις κατοπινές προσεγγίσεις ερμηνεύει την οικεία ανησυχία που μας προκαλεί η επαφή με το Ανοίκειο σαν αποτέλεσμα της επιστροφής του Οιδιπόδειου άγχους ευνουχισμού που έχει απωθηθεί στο Ασυνείδητο όλων και επανέρχεται κάτω από νέες συνθήκες σαν κάτι ξένο, εξωτερικό.
Η σύγχρονη ψυχανάλυση συνδέει την αίσθηση του Ανοίκειου με την περιοχή εκείνη του μη απωθημένου ασυνείδητου όπου δεν υπάρχει αναπαράσταση, που μας τρομάζει, αλλά ταυτόχρονα αποτελεί την πηγή της δημιουργικότητας μας. H επαφή με τον χώρο αυτό μας φοβίζει γιατί απαιτεί μια παλινδρόμηση σε ψυχωσικού τύπου διεργασίες, αλλά είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την δημιουργικότητα του ανθρώπου. Σ΄ αυτήν την αμορφοποίητη περιοχή υπάρχουν τρεις τρόποι προσέγγισης υποστηρίζει ο Bion, η Kristeva και άλλοι σύγχρονοι ψυχαναλυτές: η τέχνη, η θρησκεία και η ψυχανάλυση. Όπως η αληθινή τέχνη, μας φέρνει αντιμέτωπους με την απώλεια και την θλίψη αναπαριστώντας την, έτσι και η ψυχανάλυση καθώς προσπαθεί να συλλάβει και να δώσει μορφή στο αμορφοποίητο μέσω του λόγου, συναντιέται αναπόφευκτα με το Ανοίκειο, αναμετριέται με τον φόβο, προσπαθώντας να δώσει νόημα και σχήμα στο άμορφο, αβέβαιη πάντα για το πού αρχίζει και πού τελειώνει το μονοπάτι που ακολουθεί, μια διεργασία όμως που ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα, οδηγεί σε μια αληθινά δημιουργική ζωή.
Πρόγραμμα 27-29/04/07
Παρασκευή 27-04-07
17.00-19.00 Xαιρετισμός, Κασσιανή Φελέκη Φρανκεστάιν (Frankenstein) του James Whale
19.00-21.00 Το Ανοίκειο στον Χίτσκοκ. Εργαστήριο: Εύα Στεφανή, Ιωάννα Ιεροδιακόνου
(Μεταμεσονύκτια προβολή)
1.00-3.00 Σολάρις του Αντρέι Ταρκόφσκι
Σάββατο 28-04-07
11.00- 13.30 Οι Άλλοι (The Others) του Alejandro Amenabar
Εργαστήριο: Αννα Ιωάννου, Χριστίνα Αδάμου
Συζήτηση : Ρουθ Πάρκιν - Γουνελά
19.00-21.00 Η Δίκη (The Trial) του Orson Welles
Προλογίζει ο Παναγιώτης Δόικος
(Μεταμεσονύκτια προβολή)
1.00-3.00 Το στοιχείο του εγκλήματος (The Element of Crime ) του Lars von Trier
Προλογίζει η Αντουανέττα Αγγελίδη
Κυριακή 29-04-07
11.00-13.30 Η Λάμψη (The Shining ) του Stanley Kubrick
Εργαστήριο: Κασσιανή Φελέκη
13.30-2.30 Μπουφές
2.30-4.30 Βίντεο-Κατασκευή: " Μικρός τοπικός διάλογος" της Φανής Τριανταφύλλου
Συζήτηση: Αννα Ιωάννου, Ρούθ Πάρκιν-Γουνελά ,
Παναγιώτης Δόικος, Σώτη Τριανταφύλλου
Συντονισμός Θ. Κατριός
Πληροφορίες καθημερινά από 5μ.μ μέχρι 7μ.μ στο τηλ:2310 280096